۷ . تشخیص شکافها در آگاهی و تغییر پذیری در مواجهه با آن ها در گردآوری اطلاعات مورد نیاز

۸ . اختصاص دادن جایی برای طرح نظارت و کنترل و برنامه های مدیریت و طرح هایی برای مأمور آنالیز پروژه

۹ . خلاصه غیر تکنیکی ، به انضمام معرفی آن برای مشاهده .

لازمه یک ارزیابی پیامدهای زیست محیطی بستگی به موارد زیر در خصوص آن فعالیت دارد :

• • پیامد کمتر از یک حداقل یا ناپایدار باشد .

• • پیامد جزیی یا ناپایدار باشد .

• پیامد بیش از یک حداقل و ناپایدار باشد .

اگر مشخص گردد که پیامد مورد نظر تأثیر کمتر از یک حداقل یا تأثیری گذرا دارد ، می توان با وجود آن تأثیر فرایند را به پیش برد . در هر مورد دیگر لازم است تا ارزیابی های اولیه زیست محیطی که شامل جزییات ارزیابی که مشخص کننده میزان اثر اعم از حداقل یا گذرا است ، به انجام برسد . اگر ارزیابی های اولیه زیست محیطی نشان دهند که احتمال وجود چنین تأثیر اندکی نمی رود ، فعالیت قابل ادامه است اما مراحل مناسب شامل نظارت نیز باید مورد توجه قرار گیرد . در مواردی که بیش از یک تأثیر اندک وجود دارد ، لازم است تا یک ارزیابی جامع زیست محیطی به انجام برسد و این ارزیابی شامل شیوه های کسب نظریات عمومی و رسیدگی به وسیله کمیته حفاظت محیط زیست می شود .

۲ – ۳ – ۲ – ۲ ملاک ها و شیوه های ارزیابی

بسیاری از پرسش های زیر در تدوین شیوه بررسی ارزیابی پیامدهای زیست محیطی بروز می‌کنند که باید مورد نظر قرار گیرد : چه گستره ای از تأثیرات باید مورد گفتمان قرار گیرد ؟ خطرهای تهدید کننده سلامت ارگانیسم های زنده و محیط های زیستی ( هوا ، آب ، خاک ) معمولاً مورد توجه قرار می گیرند . فرایند ارزیابی ممکن است نیازمند ارزیابی تأثیرهای اجتماعی و فرهنگی باشد که در تعریف کلی محیط زیست می‌تواند قابل ارزیابی باشد . چه شدتی از تأثیرها باید مورد بررسی قرار گیرند ؟ حقوق مربوط می‌تواند ارزیابی هر چیزی اعم از ” بدترین وضعیت ” یا از ” همه عواقب زیست محیطی ممکن ” گرفته تا ” پیامدهای قابل پیش‌بینی از لحاظ منطقی ” یا ” پیامدهای احتمالی ناخواسته زیان آور ” را مورد ارزیابی قرار دهد . چه میزان اطمینان مورد نیاز است ؟ پیامدهای زیست محیطی ممکن است از طریق ” شواهد علمی معتبر ” ، که می‌توانند ” شناخته شده ” یا ” غیر قابل شناسایی ” باشند ، پیش‌بینی گردند . چگونه باید شدت و احتمال یک آسیب ( خطر ) ارزیابی شود ؟ باید در نظر داشت که در شرایط عادی یک آفت کش شناخته شده که ۵% احتمال دارد موجب بروز صد نوع بیماری سرطان در سال شود ، حتی اگر ۹۵% احتمال داشته باشد که مورد ابتلاء به سرطان در اثر استفاده از آفت کش اخیر گزارش نشود .

آن گونه که شواهد اخذ شده از معاهدات نشان می‌دهد همه فعالیت پیشنهادی نمی تواند مورد ارزیابی باشد . تنها آن دسته از فعالیت ها مورد ارزیابی قرار می گیرند که احتمال رود تا اندازه معینی به محیط زیست آسیب رسانند . در بسیاری از معاهدات مورد اشاره آستانه ارزیابی پیامدهای زیست محیطی از لحاظ اثرات ” قابل اندازه گیری ” ، ” قابل توجه ” یا “مهم” فرق می‌کند . متداول ترین نوع قانونمند خواهان ارزیابی پیامدهای زیست محیطی جامع در جایی است که گستردگی ، ماهیت یا موقعیت یک فعالیت خاص به گونه ای باشد که احتمال تأثیر گذاری مهم آن بر محیط زیست برود ^[۱۵].

در کنوانسیون اسپو ( ESPOO ) همه فعالیت هایی که ممکن است ” پیامدهای زیان بار مهم به صورت فرامرزی داشته باشند ” الزاماًً باید مورد ارزیابی پیامدهای زیست محیطی قرار گیرند . مقررات ارزیابی پیامدهای زیست محیطی پروتکل ۱۹۹۱ مادرید در خصوص معاهده جنوبگان فعالیت هایی را همراه با وجود نیروی بالقوه در بروز آسیب های زیست محیطی در منطقه قطب جنوب باشد را در بر می‌گیرد . ماده ۱۴ کنوانسیون ۱۹۸۵ آ.سه.آن (ASEAN ) در خصوص حفاظت طبیعت و منابع طبیعی چنین ایجاب می‌کند که همه فعالیت هایی که آثار چشمگیر بر محیط زیست طبیعی دارند ، باید قبل از اجرا مورد ارزیابی قرار گیرند و نتایج این ارزیابی در فرایند تصمیم گیری دخالت داده شود . این الزام به محلی که اثرات محیط زیست ممکن است در آنجا نمود پیدا کند ، بستگی ندارد . تدوین شرایط مقرر مربوط به ارزیابی پیامدهای زیست محیطی بر موارد زیر استوار است :

الف . فهرست فعالیت هایی که ماهیتاً تأثیر های مهمی بر محیط زیست دارند .

ب . فهرست مناطقی که اهمیت یا حساسیت خاصی ( از قبیل پارک های محلی ) دارند . هر گونه فعالیت اثر گذار بر این مناطق باید مورد بررسی قرار گیرد^[۱۶] .

پ . فهرست مقولات مربوط به منابع یا مسائل زیست محیطی مهم ( ویژه )

ت . یک ارزیابی سریع و غیر رسمی اولیه زیست محیطی برای تعیین این نکته که آیا اثرات مهم هستند یا خیر .

ث . معیارهای تعریف شده و فهرست بندی شده ای که می‌توانند اثر مهم داشته باشند .

در اجرای ارزیابی پیامدهای زیست محیطی بر اساس معاهده ، تدابیر قانونی در بررسی پیامدهای زیست محیطی به طور معمول شامل موارد زیر است :

• • فهرست فعالیت هایی که ارزیابی پیامدهای زیست محیطی ‌در مورد آن ها به کار می رود .

• • مشخص شدن این نکته که چه کسی فهرست مورد نظر را تهیه کرده و هزینه آن را می پردازد

• • شیوه اقدامی که باید تعقیب شود

• نتایجی که پس از ارائه پیگیری می‌گردند .

اگر چه در معاهدات اولیه مشخص نشده بود که اطلاعات ارزیابی از طریق چه کسانی به دست خواهد آمد

۲ – ۴ انواع محیط زیست : دانشمندان و کارشناسان محیط زیست معتقدند که محیط زیست به دو بخش تقسیم می شود :

۲ – ۴ – ۱ محیط زیست طبیعی : به آن بخش از محیط زیست اطلاق می‌گردد که در تشکل آن بشر نقشی نداشته ، بلکه از موهبت های خدادادی است و شامل جنگل ها ، مراتع ، کوه ها ، دشت ها ، رودخانه ها ، دریاها ، باتلاق ها ، چشم اندازها و غیره می شود . عوامل تشکیل دهنده محیط زیست طبیعی ، شامل عوامل جاندار ( گیاهان و جانوران ) و عوامل بی جان ( خاک ، آب و هوا ) می‌باشد . ( میر عظیم قوام ، ص ۵ )

۲ – ۴ – ۲ محیط زیست انسانی : محیط زیست انسانی یا به عبارتی محیط زیست انسان ساخت ، به آن بخش از محیط زیست اطلاق می‌گردد که به دست بشر ساخته شده و زاییده تفکر او می‌باشد . ( همان ، ص ۶ ) محیط زیست انسانی شامل تمام محیط هایی است که انسان بخشی از زندگانی و حیات خود را در آن ها می گذراند ؛ مانند محیط شهری و محیط کار . حقوق محیط زیست انسانی شامل آن دسته از قواعد و مقرراتی است که از حیات فرد در این محیط ها حمایت و حفاظت می‌کند و چون مشکلات و مسائلی که ممکن است در این محیط ها برای حیات فرد به وجود آید به انواع آلودگی ها مربوط می شود ، حقوق محیط زیست انسانی در بردارنده قواعد و قوانین لازم برای مقابله با آلودگی هاست .

۲-۵ محیط زیست و حقوق بین الملل