از طرفی برابر بند ۸ ماده ۴ قانون نیروی انتظامی مصوب ۲۷/۴/۱۳۶۹، نیروی انتظامی موظف به انجام وظایف ذیل در مقام ضابط دادگستری است:

1. 1. مبارزه با مواد مخدر؛

1. 1. مبارزه با قاچاق؛

1. 1. مبارزه با منکرات و فساد؛

1. 1. پیشگیری از وقوع جرایم؛

1. 1. کشف جرایم؛

1. 1. بازرسی و تحقیق؛

1. 1. حفظ آثار و دلایل جرم؛

1. 1. دستگیری متهمین و مجرمین و جلوگیری از فرار و اختفاء آنها؛

1. 1. اجرا و ابلاغ احکام قضایی

سوالی که در اینجا مطرح است که آیا همی مأموران نیروی انتظامی، ضابط عم دادگستری هستند؟ در پاسخ باید گفت که با نگاه ابتدایی به بند ۱ ماده ۱۵ مذکور، همه مأموران نیروی انتظامی ضابط عام دادگستری هستند، اما با دقت در این ماده، درمی‌یابیم که قانون‌گذار در صدر ماده با آوردن عبارت «تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی»، فقط آن گروه از پرسنل نیروی انتظامی را که با مقدمات قضائی درارتباط بوده و وظایف مرتبط با امور قضایی را انجام می‌دهند ضابط عام دادگستری می‌داند
۳-۱-۱-۲ضابطین خاص
ضابطین خاص ضابطینی هستند که صلاحیت دخالت آنها محدود به جرائم خاص یا شرائطی معین است و در غیر از آن جرائم یا بدون تحقق آن شرایط ، حق مداخله و اقدام ندارند. حال این سوال به ذهن می‌آید که آیا ضابط شناخته شدن این افراد در زمینه خاص، صلاحیت دخالت و اقدام ضابطین عام در این حوزه را نفی یا محدود می‌کند یا خیر؟ در پاسخ باید گفت که ضابطین عام در همه حال ضابط دادگستری محسوب می‌شوند و ضابطین خاص دخالت و اقدام ضابطین عام را محدود یا نفی نمی‌کنند. ^[۵۶]
دومین گروه از ضابطان دادگستری، ضابطان خاص هستند. آقای دکتر آخوندی در مقام تعریف این گروه بیان می‌دارد: «ضابطین خاص افرادی هستند که صلاحیت اقدام درباره هیچ جرمی را ندارند مگر آنچه که قانون اجازه داده است. مأمورینی که به موجب قانون خاص ضابط دادگستری محسوب‌اند ممکن است کلیه اختیارات ضابطین دادگستری را دارا نباشند و یا فقط از لحاظ انجام وظایف خاص و یا در زمان معین ضابط دادگستری به شمار آیند.» به عبارت دیگر، قانون‌گذار به موجب قوانین خاص، وظایف این گروه از ضابطان را مشخص نموده است و صرفاً در قالب وظایف تعیین شده اقدام می‌نمایند و حق مداخله در تمامی جرائم ارتکابی در جامعه را ندارند.
در حال حاضر برابر ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، این گروه از ضابطان به شرح ذیل هستند:

1. 1. رؤسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان؛

1. 1. مأمورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به موجب قوانین خاص در محدوده وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می‌شوند؛

1. 1. سایر نیروهای مسلح در مواردی که شورای عالی امنیت ملی تمام یا برخی از وظایف ضابط بودن نیروی انتظامی را به آنان محول کند؛

1. 1. مقامات و مأمورینی که به موجب قانون خاص در حدود وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می‌شوند.

درباره این موارد، باید گفت: ۱. مطابق قانون فقط رؤسا و معاونان زندان مدنظر قانون‌گذار هستند، بنابراین افراد دیگر شاغل در زندان، از قبیل مأموران زندان، ضابط دادگستری نیستند، دیگر آنکه، رؤسا و معاونان زندان، فقط در امور مربوط به زندانیان، انجام وظیفه می‌نمایند.

2. 2. راجع به ضابط بودن نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی باید گفت که به موجب ماده ۱ قانون حمایت قضایی از بسیج مصوب ۱۳/۸/۱۳۸۱ به نیروی مقاومت بسیج پاسداران انقلاب اسلامی اجازه داده می‌شود همانند ضابطان قوه قضائیه هنگام مقابله با جرائم مشهود، در صورت حضور نداشتن دیگر ضابطان و عدم اقدام به موقع آنان و اعلام نیاز آنان به منظور پیشگیری از امحاء آثار جرم و فرار متهم و تهیه و ارسال گزارش به مراجع قضائی، اقدامات قانونی لازم را به عمل آورند. ۳. راجع به ضابط بودن سایر نیروهای مسلح باید گفت اگر وظایف ضابطان عام (نیروی انتظامی) به آنان محول شود آنان در مقام ضابط عام هم خواهند بود.

با توجه به چهار مورد ذکر شده در بالا، ضابطان خاص مدنظر عبارتند از:

1. 1. مأموران وصول آیدات و کشف قاچاق به استناد ماده ۱۸ قانون مجازات مرتکبین قاچاق (مصوب ۲۹/۱۲/۱۳۱۲)؛

1. 1. ماموران جنگل بانی طبق ماده ۵۴ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها (مصوب ۱۳۴۶)؛

1. 1. مأموران سازمان آب و برق به استناد تبصره ۲ ماده ۱۰ قانون سازمان آب و برق (مصوب ۱۳۴۶)؛

1. 1. مأموران شهرداری طبق ماده ۱۰ قانون حفظ و گسترش فضای سبز؛

1. 1. مأموران گارد صنعت نفت (ماده واحده مصوب ۱۳۵۱)؛

1. 1. مأموران شکاربانی ماده ۱۹ قانون شکار (مصوب ۱۳۴۶)؛

1. 1. بازرسان مخصوص وزارت بهداری طبق ماده ۲۰ قانون اصلاح منع کشت خشخاش (مصوب ۱۳۳۸)؛

۸.ماموران سازمان قند و شکر ماده واحده لایحه قانونی مصوب ۱۳۵۹؛

9. 9. بخشدار که در گذشته از او به «نایب الحکومه» تعبیر می‌شده است، فقط در صورت اعطای سمت ضابطی از سوی قوه قضاییه واجد اختیارات و تکالیف ضابطان دادگستری خواهد بود؛

9. 9. فرمانده هواپیما به موجب ماده ۳۲ قانون هواپیمایی کشوری (مصوب ۱۳۲۸) نسبت به جرائم ارتکابی در درون هواپیما و نیز ماده ۵ قانون الحاق ایران به کنوانسیون توکیو راجع به جرائم و برخی اعمال ارتکابی دیگردر هواپیما.

9. 9. پلیس انتظامی راه‌آهن طبق ماده ۷ قانون ایمنی راه‌ها (مصوب ۱۳۴۹)

9. 9. مأموران وزارت پست و تلگراف و تلفن (شرکت مخابرات ایران)؛

9. 9. پاسداران انقلاب اسلامی به موجب تبصره ماده ۵ اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ماده ۱۱ لایحه قانونی تشکیل دادگاه‌های فوق‌العاده رسیدگی به جرائم ضدانقلاب (مصوب ۱۳/۴/۱۳۵۸)؛

9. 9. مأموران گارد بنادر و گمرکات به موجب ماده۵ قانون بنادر و کشتیرانی (مصوب ۱۳۲۸)؛

9. 9. رؤسا و معاونان زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان؛

9. 9. نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.

انواع ضابطین خاص
در ق. آ.د.ک ۱۲۹۰ ضابطین خاص بر شمرده نشده بودند و برای شناخت آنها باید به قوانین خاص مراجعه می‌شد. در ق. آ.د.ک ۱۳۷۸ ، ماده ۱۵ سه دسته از ضابطین خاص را دربند‌‌های ۲، ۳ و ۴ خود نام برده و در بند ۵ به قوانین خاصی که برخی مقامات و مأموران را در حدود وظایف خود را ضابط دادگستری شناخته، اشاره کرده است که انواع ضابطین خاص عبارت است از:
‌أ. رؤسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان.
‌ب. مأمورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران.
البته تذکر این نکته مفید به نظر می‌رسد که بر طبق ماده ۱ قانون حمایت قضائی از بسیح مصوب ۱/۱۰/۱۳۷۱ و نظریه شماره ۷۹۷۹/۷-۲۱/۸/۱۳۸۰، اداره حقوقی قوه قضائیه به نیروی مقاومت بسیج تنها در صورتی اجازه داده است که به عنوان ضابطین قوه قضائیه عمل نماید که اولاً جرم از جرائم مشهود باشد و ضابطین دیگر دادگستری حضور نداشته باشند ثانیاً ضابطین دیگر به موقع اقدام ننمایند و یا به منظور جلوگیری از امحاء آثار جرم و فرار متهم و تهیه و ارسال گزارش ضابطین دیگر به نیروی مقاومت بسیج نیاز داشته باشند و همچنین تبصره یک ماده یک آئین نامه اجرائی قانون حمایت قضائی از بسیج مصوب ۳۰/۳/۱۳۷۲ فرمانده کل قوا، شرایطی برای ضابطان مزبور پیشبینی کرده است:« الف- گذراندن دورۀ آموزش لازم به تشخیص رده ذیربط بسیج،