• • تخمینی از وضعیت جاری

• • رفتار و میل ذاتی در افراد

اعتماد یکی از جنبه های اساسی در تصمیم گیری ها است. برای مثال، اعتماد افراد به یک محصول یا خدمت در تصمیم آنها برای خرید و استفاده از آن بسیار موثر است ( Marvin s cohen, 1998 ) . تاکنون بارها از نظریه اعتماد در بررسی و تحقیق در زمینه تجارت الکترونیک استفاده شده است (Koufaris & Hampton, 2004 ; Tractinsky, 2000 ) ؛ وقتی شخصی در دامنه تجارت الکترونیک هنوز به حدی از اعتماد و اطمینان نرسیده باشد که بخواهد از آن استفاده کند، می تواند این فقدان اعتماد را بر جنبه های دیگر تکنولوژی نظیر دولت الکترونیک هم منتقل کند و وقتی اعتماد کافی نسبت به دولت الکترونیک در شخص بوجود نیاید، این امر باعث محدود شدن تمایل او برای استفاده از امکانات دولت الکترونیک خواهد شد.

از طرفی، طبق تحقیقات گذشته مشخص شده که کاهش اعتماد شهروندان به دولت با کاهش میزان مشارکت آنها در فعالیت های سیاسی رابطه مستقیم دارد ( Craig,1996 ; Hetherington,1999 ) پس برای اینکه از نظریه اعتماد در ارزیابی میزان مشارکت افراد در رای گیری سنتی و آنلاین استفاده کنیم، لازم است که میزان اعتماد آنها نسبت به دولت را مورد بررسی قرار دهیم. بنابراین به روشنی می توان به این قضیه پی برد که پذیرش و گسترش نوآوری هایی نظیر انتخابات آنلاین در زمینه دولت الکترونیک ، نیازمند وجود دو نوع از اعتماد در نزد شهروندان است؛ یکی اعتماد به تکنولوژی و سرویس های مبتنی بر آن و دیگری اعتماد به دولت و فعالیت ها و عملکردهای آن ( Carter & Belanger, 2005 ) .
از آنجا که رابطه میان اعتماد افراد به دولت و عملکرد آنها در فعالیت های سیاسی در یک جامعه کاملا پذیرفته شده و از اهمیت بالایی برخوردار است (Craig, 1996 )، واحد مطالعات انتخابات ملی آمریکا^[۲۸] در صدد برآمد تا مجموعه ای شامل پنج سوال اساسی که برای اندازه گیری جنبه های مختلف اعتماد مردم نسبت به دولت بکار می رود را ابداع و معرفی کند. سوالات این مجموعه عبارتند از :
آیا دولت در دوره خود اهداف بزرگی را دنبال می کند یا خیر؟
آیا دولت فعالیت های درست و با اولویت را انجام می دهد یا خیر؟
آیا دولت پس از انتخاب فعالیت درست، آنرا به درستی انجام می دهد یا خیر؟
آیا دولت در انجام امور صادقانه و عاقلانه عمل می کند یا خیر؟
آیا دولت درآمدهای مالیاتی خود را هدر می دهد یا خیر؟
در مطالعاتی که قبل از سال ۱۹۸۰ انجام گرفته ، Citrin ( 1974 ) و Miller (1974) از هر پنچ سوال برای ارزیابی میزان اعتماد افراد به دولت استفاده کرده اند اما از سال ۱۹۸۰ به بعد اکثر مطالعات با حذف سوال ” آیا دولت در انجام امور صادقانه و عاقلانه عمل می کند یا خیر؟ ” از یک استاندارد چهار سواله در مطالعات خود استفاده کرده اند و حتی بعضی از مطالعات فقط از دو یا سه نمونه از این سوالات استفاده کرده اند ( Hetherington,1999) . اما در این تحقیق بدلیل فرهنگ خاص مردم ایران نمیتوان سوالات در مورد دولت را به صراحت بیان کرد چرا که به دلایل مختلف ممکن است پاسخ های درست دریافت نشود. لذا با در نظر گرفتن این موارد پنج گانه، سوالات مربوط به اعتماد به دولت را بنحوی طراحی کردیم که هم به موضوع مربوط باشد و هم اینکه مخاطب آن را بعنوان یک سوال عادی در نظر بگیرد و از پاسخ گویی به آن طفره نرود.
فصل سوم
فرضیه های تحقیق و مدل مفهومی ارائه شده برای انتخابات اینترنتی
در این فصل فرضیات مورد تحقیق این مطالعه را مطرح کرده و رابطه آنها را با میزان مشارکت در انتخابات الکترونیکی بیان میکنیم. سپس مدلی منطقی از عوامل موثر بر مشارکت افراد در انتخابات اینترنتی و ارتباطشان با هم را نشان داده و آن را تشریح میکنیم. در فصل ششم یافته های تحقیق را روی مدل اعمال کرده و آن را نهایی میکنیم تا بعنوان نتیجه اصلی این تحقیق که شناسایی عوامل تاثیر گذار بر مشارکت افراد در انتخابات اینترنتی است معرفی شود .

فرضیات تحقیق
مجموعه فرضیات پنج گانه زیر در این تحقیق ارائه ، تحلیل و ارزیابی می شوند :

1. 1. سن افراد در میزان تمایل آنها برای استفاده از روش الکترونیکی انتخابات تاثیر گذار است.

1. 1. تجربه در امر استفاده از اینترنت یک عامل تاثیر گذار در انتخاب روش الکترونیکی برای شرکت در انتخابات است .

1. 1. رای گیری اینترنتی باعث جذب افراد جدید و همچنین ترغیب افرادی که قبلا به روش سنتی در انتخابات شرکت میکردند به استفاده از روش جدید خواهد شد .

1. 1. کسانی که به تکنولوژی های جدید اعتماد دارند و آن را مفید می دانند تمایل بیشتری به استفاده از انتخابات الکترونیک بجای روش های سنتی انتخابات دارند .

1. 1. افرادی که از حس اعتماد خوبی نسبت به دولت برخوردار هستند کسانی هستند که می توان آنها را به استفاده از e-Voting ترغیب کرد.

فرضیاتی که در اینجا مطرح کرده ایم بر اساس تئوری هایی که در فصل دوم بیان شده اند تدوین گردیده اند؛ بنابراین برای پاسخ گویی به آنها لازم است در مرحله طراحی پرسشنامه از این تئوری ها کمک گرفته شده و سوالاتی طرح شوند که بتوانند نیاز تحلیل کننده را برآورده سازند و اطلاعات لازم را در اختیار او قرار دهند.
فاکتورهایی که در این فرضیات بکار گرفته شده اند از مهمترین عواملی هستند که در استفاده افراد از تکنولوژی تاثیر می گذارند ( John H.Strange, 2006 ) . هدف ما از ارزیابی این فرضیات مشخص کردن میزان تاثیر هریک از این فاکتورها و نوع تاثیر گذاری ( مثبت یا منفی ) آنها می باشد که می تواند اطلاعات مفیدی را برای بهبود و اجرای مدل مفهومی رای گیری الکترونیک دربر داشته باشد. همچنین می توان از این اطلاعات برای بهبود و اصلاح فرایند رای گیری سنتی نیز استفاده کرد .
فرضیه اول به رابطه بین سن افراد و تمایل آنها برای استفاده از تکنولوژی اشاره دارد. از آنجا که تمایل شهروندان بالای ۴۵ سال برای شرکت در انتخابات سنتی حدود دو برابر تمایل افراد ۲۵ ساله است ( Alvarez & Hall,2004 )، آیا در استفاده از تکنولوژی برای برگزاری انتخابات نیز این نسبت حفظ می شود یا ممکن است جوانترها تمایل بیشتری از خود نشان دهند؟ بنابراین میزان تاثیر عامل سن در تمایل افراد برای شرکت در انتخابات آنلاین به روشنی معلوم نیست. هدف ما در این تحقیق بررسی میزان تاثیر این عامل در کشور خودمان است.
فرضیه دوم به بررسی رابطه میان میزان استفاده از اینترنت و تکنولوژی های جدید و تمایل برای شرکت در انتخابات اینترنتی می پردازد. کاربرد اینترنت و فناوری های جدید برای فعالیت های عمومی امری است که به سن افراد وابستگی قابل ملاحظه ای دارد بطوری که افراد جوانتر علاقه بیشتری برای استفاده از آنها از خودشان نشان می دهند.
Schaupp and Carter ( 2005 ) در تحقیقات خود به این نتیجه دست یافتند که هرچه فرایند بکار رفته در رای گیری اینترنتی نزدیکتر به فرایند بکار رفته در سایت های تجارت الکترونیک طراحی شود، افرادی که قبلا تجربه استفاده از سایت های تجارت الکترونیک را داشته اند تمایل بیشتری برای شرکت در رای گیری اینترنتی خواهند داشت بنابراین در این تحقیق به بررسی این موضوع می پردازیم که آیا کشور ما هم از این قاعده پیروی می کند یا خیر. یعنی آیا در ایران هم هرچه تجربه افراد در استفاده از اینترنت بیشتر باشد ، تمایل بیشتری برای شرکت در رای گیری اینترنتی وجود خواهد داشت یا این عامل در ایران تاثیر چندانی ندارد؟
فرضیه سوم رابطه بین تجربه قبلی شرکت در انتخابات و تمایل برای امتحان شیوه الکترونیکی آن را مورد ارزیابی قرار می دهد. این فرضیه بیان می کند که یک تجربه سیاسی مانند شرکت در انتخابات گذشته می تواند عامل ترغیب کننده برای مشارکت دوباره در آن موضوع سیاسی یا شرکت در فعالیت های سیاسی دیگر شود. بنابراین اگر کسی قبلا در انتخابات شرکت کرده باشد ممکن است تمایل بیشتری برای شرکت در یک رای گیری اینترنتی از خود نشان دهد.
فرضیه چهارم بررسی می کند که آیا میزان اعتماد افراد به تکنولوژی های جدید می تواند در تمایل آنها برای انتخاب روش اینترنتی برای شرکت در انتخابات تاثیر داشته باشد یا خیر ( Trust Theory ) . بار دیگر در Schaupp and Carter ( 2005 ) بیان می شود که نسبت میزان اعتماد افراد به تکنولوژی به تمایل آنها برای استفاده از آن یک نسبت مستقیم و مثبت است. همچنین Carter And Blanger (2005) اذعان دارند که اگر افراد نسبت به امنیت و قابلیت اعتماد یک تکنولوژی مردد باشند تمایل کمتری برای استفاده از خدمات ارائه شده از طریق آن تکنولوژی از خود نشان می دهند. در بررسی این فرضیه قصد داریم وضعیت موجود اعتماد به تکنولوژی را در کشور اندازه گیری کنیم و مراحل گسترش نوآوری را مورد بررسی قرار دهیم .
فرضیه پنجم که آخرین فرضیه ارائه شده است رابطه بین میزان اعتماد شهروندان به دولت و تمایل آنان برای شرکت در رای گیری و بخصوص استفاده از رای گیری آنلاین را مورد بررسی قرار می دهد (Trust Theory ) . تحقیقاتی که توسط Schaupp and Carter ( 2005 ) در این موضوع صورت گرفته مشخص می کند که هرچه مقبولیت دولت و حکومت نزد شهروندان بیشتر باشد تمایل آنها برای شرکت در رای گیری و همینطور استفاده از رای گیری اینترنتی بیشتر خواهد بود. در این تحقیق به بررسی این مسئله خواهیم پرداخت که آیا عدم اعتماد به دولت بر شرکت در انتخابات کشوری تاثیر خواهد داشت یا خیر و اگر تاثیر دارد میزان این تاثیر در مقایسه با عوامل دیگر چقدر است؟
مدل منطقی انتخابات اینترنتی
مدل مفهومی که در این تحقیق برای انتخابات اینترنتی معرفی شده است در شکل ۱٫۳ قابل مشاهده است. این مدل شامل هشت بخش می باشد که این هشت قسمت یا بخش نماینده ۲۲ متغیر مستقلی هستند که تاثیر آنها بر متغیر وابسته گرایش به مشارکت در انتخابات آنلاین مورد بررسی قرار گرفته است .
از آنجایی که بخش مربوط به ” پیچیدگی “، که بر اساس تئوری گسترش بیان شده مشابهت زیادی با بخش ” سهولت استفاده “، که بر اساس تئوری پذیرش تکنولوژی بیان شده دارد، در نتیجه این دو بخش را همسو و تقریبا یکسان در نظر می گیریم و بطور کلی این مدل از هفت بخش یا گروه متفاوت تشکیل خواهد شد.
اجزای این مدل در بخش بعدی مورد بررسی قرار گرفته است:
شکل ‏۳‑۱: مدل منطقی انتخابات الکترونیک
تشریح مدل
مدل ارائه شده شامل هشت بخش بعنوان متغیر مستقل و یک متغیر وابسته می باشد. در این بین چهار بخش قابلیت تطبیق، سودمندی، دیدگاه اجتماعی و پیچیدگی با توجه به تئوری گسترش فناوری استخراج و در مدل جای داده شدند . قابلیت تطبیق بعنوان معیاری برای سازگاری یک فناوری یا تکنولوژی با نیازها ، تجارب گذشته و باورهای کاربران آن تکنولوژی می باشد ( Rogers,1995) . این متغیر در این مدل قرار داده شده تا میزان سازگاری انتخابات اینترنتی با سبک زندگی مردم سنجیده شود و مشخص شود که این تکنولوژی تا چه حد می تواند برای مردم هنجار شود بطوری که مانند سایر تکنولوژی هایی که مردم هر روز از آنها استفاده می کنند در زندگی آنها نقش بازی کند و اینکه تا چه حد روش اینترنتی مشارکت در انتخابات در زندگی آنها اهمیت دارد .
سودمندی، معیاری برای اندازه گیری برتری و بهتر بودن روش فعلی نسبت به روش قبل است (Rogers,1995 ) . یکی از جنبه های سودمندی ، مفید واقع شدن یک تکنولوژی در صرفه جویی در زمان و مکان و بهبود کارایی است. در مورد انتخابات اینترنتی ، سودمندی به این منظور خواهد بود که این روش تا چه حد توانسته محدودیت های زمانی و مکانی رابر طرف کرده و باعث صرفه جویی شود ؟
مفهوم دیدگاه اجتماعی به این معنی است که افراد پس از استفاده از یک تکنولوژی جدید، چه جایگاهی برای خود متصور هستند. آیا خود را تحسین میکنند؟ آیا احساس می کنند مورد توجه دیگران قرار گرفته اند و دیگران آنها را از نظر هوش و مدرنیته در جایگاه خوبی می بینند؟ (Schaupp & Carter,2005) .
اما آخرین بخشی که بواسطه تئوری گسترش فناوری در این مدل گنجانده شده است متغیر پیچیدگی است. پیچیدگی معیاری برای اندازه گیری میزان تلاش مورد نیاز در یک فرایند برای انجام یک فعالیت تعریف می شود و اینکه استفاده از یک سیستم تا چه حد سهل یا سخت خواهد بود (Davis,1989) . در مورد انتخابات اینترنتی مفهوم پیچیدگی مشخصه هایی دارد که شامل توانایی درک وب سایت و ارتباط با آن و انجام اهداف مربوط به جمع آوری اطلاعات کاندیداها، مناظره کاربران با هم و سر انجام ارسال رای به سیستم انتخابات آنلاین خواهد بود .بعنوان مثال ، اگر دسترسی به یک سیستم آنلاین و استفاده از آن سخت باشد یا اگر طراحی سایت مربوطه بنحوی باشد که کاربران نتوانند به راحتی آن را پیمایش کرده و اطلاعات مورد نیاز خود را از آن کسب کنند، چنین سایتی کمتر مورد توجه و رغبت قرار خواهد گرفت چرا که چنین سایت هایی در گروه سایتهای با پیچیدگی بالا قرار خواهند گرفت و به همین خاطر است که یکی از اصول طراحی سیستم های آنلاین این است که طراحی آنها بگونه ای باشد که هر فردی با هر سطحی از دانش نسبت به این سیستمها بتواند از آن بهره مند شود.
در ادامه تشریح مدل مفهومی به توضیح دو بخش سهولت استفاده و گرایش به استفاده می پردازیم. این دو بخش با توجه به تئوری پذیرش تکنولوژی در این مدل گنجانده شده اند.
سهولت استفاده معیاری است برای اندازه گیری این مسئله که استفاده از یک سیستم تا چه حد راحت و بدون دردسر است ( Davis,1989 ) . البته این بخش با بخش پیچیدگی از تئوری گسترش مشابهت زیادی دارد که توضیح آن در قسمت قبل ارائه شد.
گرایش به استفاده معیاری برای سنجش میزان تمایل افراد به استفاده از تکنولوژی های جدید تعریف میشود. در این بخش بررسی می شود که گرایش به کدامیک از روش های سنتی یا جدید بر دیگری غلبه میکند. آیا مردم در استفاده از تکنولوژی های جدید دیدی محافظه کارانه دارند و کمتر به آن رغبت نشان میدهند یا برعکس، با معرفی روشی جدید و مدرن تر نسبت به روش قبلی مردم به روش جدید سوق پیدا میکنند؟
در ادامه به تشریح دو متغیری که با توجه به تئوری اعتماد در این مدل جای داده شده اند خواهیم پرداخت ؛ دو متغیری که عبارتند از : ۱- اعتماد به تکنولوژی و ۲- اعتماد به دولت .
اعتماد به تکنولوژی معیاری برای اطمینان کاربران اینترنت از حفظ حریم شخصی آنها در محیط آنلاین و همچنین امنیت اطلاعات و داده های مبادله شده در سطح اینترنت و ثبات اینترنت خواهد بود (Toregas,2001 ) . از آنجا که در یک سیستم انتخابات آنلاین اطلاعات مهمی منتقل میشود اگر مسئولان نتوانند امنیت آن را تضمین کنند ، مسلما هیچ رغبتی برای استفاده از آن وجود نخواهد داشت.
پیرامون اعتماد به دولت در فصلهای قبل بحث کردیم ولی نیاز است مواردی را که به انتخابات اینترنتی مربوط می شود را نیز توضیح دهیم. اعتماد به دولت از دو جنبه قابل ملاحظه است؛ ابتدا از نظر پیاده سازی سیستم های انتخابات آنلاین و دوم از نظر نتیجه انتخابات. در منظر اول، اعتماد به دولت معیاری برای سنجش میزان اعتماد مردم نسبت به افرادی از داخل یا خارج دولت که در پیاده سازی این سیستم ها نقش دارند می باشد. اینکه آیا این سیستم ها به نحوی طراحی و پیاده سازی و نگهداری می شوند که کسی نتواند در فرایند آن دخالت کرده و باعث از بین رفتن آرا یا تغییر در تعداد آرا شود. اما از منظر نتیجه انتخابات نیز این نگرانی وجود دارد که آیا رای من در نتیجه انتخابات محاسبه خواهد شد؟ آیا اطمینانی وجود دارد که رای من مورد شمارش قرار بگیرد یا خیر؟ آیا مشارکت من به این روش از تاثیر من در نتیجه انتخابات نمی کاهد ؟ مثلا اگر کسی بتواند با بهره گرفتن از روش آنلاین بیشتر از یکبار در انتخابات شرکت کند یا شخصی هم بصورت آنلاین رای خود را اعلام کند و هم بصورت سنتی مشارکت داشته باشد، در این حالت ها از تاثیر افراد دیگر در نتیجه انتخابات کاسته خواهد شد .