دانشکده‌ی علوم انسانی
بررسی اندیشه‎ها و درون ‎مایه‌ی اشعار شمس لنگرودی
نگارش
پریسا ظفری
استاد راهنما: دکتر رسول چهرقانی منتظر
استاد مشاور: دکتر علی اکبر افراسیاب پور
پایان نامه برای دریافت درجه‎ی کارشناسی ارشد

در رشته‎ی زبان و ادبیّات فارسی
شهریور۱۳۹۴

تقدیم به:
ماحصل آموخته هایم را در کمال افتخار و امتنان تقدیم می‌نمایم به آنان که مهر آسمانی‌شان آرام بخش آلام زمینی‎ام است:
به استوارترین تکیه گاهم ، دستان پر مهر پدرم
به سبزترین نگاه زندگیم، چشمان پر محبت مادرم
و به استادان گرانقدر‌ی که با راهنمایی‌های کارساز و سازنده‎ی خود، دانش را بارور ساختند.
و به آنان که دعایشان آرامش خاطرم را تضمین نمود.
تقدیر و تشکّر
پس از حمد و سپاس به درگاه خالق متعال و درود بر پیامبر اعظم و اهل بیت پاک او، بر خود فریضه می‌دانم که به رسم شاگردی عالیترین مراتب سپاس و تقدیر و تشکّر خود را به محضر اساتید فرزانه و فرهیخته‎ای که در راه کسب علم و معرفت مرا یاری نمودند، تقدیم نمایم .
از جناب آقای دکتر چهرقانی منتظر به عنوان استاد راهنما که همواره نگارنده را مورد لطف و محبت خود قرار داده‎اند کمال تشکّر را دارم.
همچنین با تشکّر از جناب آقای دکتر افراسیاب پور که با قبول زحمت مشاوره ، راهنما و راه‌گشای بنده در اتمام پایان نامه بوده‎اند.
تقدیر و تشکّر شایسته از شاعر فرهیخته و فرزانه، استاد شمس لنگرودی که بدون راهنماییهای ایشان تأمین این پایان نامه بسیار مشکل می‎نمود.
در پایان با تشکّر از زحمات بی شائبه‌‌ی پدر و مادرم و کسانی که مشوّق من در انجام این تحقیق بوده و مرا از الطاف و دعای خویش بی بهره نگذاشته اند.
پروردگارا حسن عاقبت، سلامت و سعادت را برای آنان مقدّر نما.
چکیده
محمّدتقی جواهری گیلانی معروف به «محمّد شمس لنگرودی» ، زاده‌ی ۲۶ آبان ۱۳۲۹ درلنگرود شاعر، پژوهشگر و مورّخ ادبی معاصر ایران است. او علاوه بر سرایش و تألیف کتاب در زمینه شعر معاصر، نگارش داستان برای کودکان و نیز رمان را در کارنامه‌ی کاری خود ثبت نموده است. علیرغم استقبال و توجه بیشمار خوانندگان، احوال و اشعار این شاعر نام آشنای معاصر کمتر مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفته است. لذا بررسی آثار او مسأله‌ای است که می‌بایست به آن پرداخته شود.
در این پژوهش ابتدا شرح مختصری از زندگی شمس ارائه شده است. سپس ویژگی‎های شعر او از دو دیدگاه – زبانی و محتوایی- مورد بررسی قرار گرفته است.در گام بعدی درون‌مایه‌ی اشعار او بررسی ، بر اساس اندیشه‌های شاعر مورد تأویل قرار گرفته است.
اشعار شمس لنگرودی در ابتدای سرایش تحت تأثیر مسائل و رخدادهای سیاسی و اجتماعی سرشار از عصیانگری و نارضایتی است. اندیشه‌ی او همراه با بدبینی است و واژگانی که شاعر از آنها بهره می‌گیرد حاکی از این موضوع است . تجربه‌ای که اندیشه و افکار شمس را متحوّل می‌سازد باعث ایجاد روحیّه‌ای آرام در او می‌شود. شمس بعد از تحوّل دیگر بدبین نیست او زیبایی‌های زندگی را می‌بیند و به واقع گرایی می‌رسد. زبان شعری او پر از لطافت سخن می‎شود و عشق در اغلب اشعارش جریان می‌یابد. در نتیجه فصل چهارم به دو بخش درون‌مایه‌های دوره‌ی اول و درون‌مایه‌های دوره‌ی دوم تقسم شده‌است و تفاوت‎های هر دوره در ابتدای فصل ارائه گردیده است.
واژگان کلیدی: شمس لنگرودی- شعر معاصر- درون‎مایه‌- اندیشه – سبک شعری